Fintek sözlüğü kapsamında clearing, Türkçeye “takas” veya “mutabakat” olarak çevrilir ve finansal işlemlerin nihai olarak tamamlanması sürecini ifade eder.
Bu süreç, işlem tarafları arasındaki yükümlülüklerin ve fon transferlerinin doğru ve güvenli şekilde gerçekleştirilmesini kapsar.
Clearing Ne Anlama Gelir?
Clearing, en temel haliyle, bir finansal işlemin alıcı ve satıcı arasında gerçekleştikten sonra takas ve ödeme adımlarının organize edilmesi anlamına gelir.
Bu süreç, çeşitli sektörlerde farklı anlamlar taşıyabilir:
- Bankacılıkta: Çek ve ödeme emirlerinin, hesaptan hesaba aktarılması
- Borsalarda: Alım-satım işlemlerinin eşleştirilip, yatırımcının hesabına menkul kıymetlerin geçmesi
- Vadeli işlemlerde: Taraflar arasında aracı kurumlar (takas merkezleri) ile sözleşmelerin güvence altına alınması
Örneğin; bir yatırımcı hisse senedi aldığında, bu işlem gerçek zamanlı görünse de, arka planda bu işlemin clearing süreci birkaç gün sürebilir (genellikle T+2).
Clearing Nasıl Çalışır?
Clearing süreci üç temel adımda gerçekleşir:
- Eşleşme (Matching): Alım ve satım emirlerinin sistemde doğru eşleştirilmesi
- Doğrulama (Validation): İşlem koşullarının taraflarca kabul edilip, sözleşmenin geçerli hale gelmesi
- Takas ve Transfer (Settlement): Fonların ve menkul kıymetlerin karşılıklı olarak hesaplara geçirilmesi
Bu işlemler genellikle takas kurumları (clearing house) aracılığıyla yapılır. Takas kurumları, işlemin her iki tarafı için garantör olarak hareket eder.
Örneğin; CME Clearing, vadeli işlem piyasalarında her işlemde hem alıcının hem de satıcının karşı tarafı olur.
Fintek Dünyasında Clearing’in Önemi
Dijital ödemelerin yaygınlaşması, clearing sistemlerini daha da önemli hale getirmiştir. Bugün clearing şu alanlarda aktif şekilde kullanılmaktadır:
- Anlık ödeme sistemleri (instant payments)
- Kartlı işlemler ve elektronik transferler
- Kripto varlık alım-satımı
- B2B ödemeler
- Takas bankaları ve regülatörler tarafından sunulan ödeme altyapıları
Clearing sayesinde hem bireysel kullanıcılar hem de kurumlar arasındaki finansal işlemler, doğrulanabilir, güvenli ve izlenebilir bir şekilde gerçekleşir.
Bu da özellikle risk yönetimi, likidite planlaması ve operasyonel şeffaflık açısından büyük avantaj sağlar.
Örnek: Türkiye’de Clearing Süreci
Türkiye’de, takas ve clearing işlemleri ağırlıklı olarak Takasbank tarafından yürütülmektedir.
Borsa İstanbul’da gerçekleşen işlemlerin mutabakat ve takas süreci bu kurum üzerinden güvence altına alınır.
Ayrıca, ödeme sistemlerinde Merkez Bankası’nın sunduğu EFT ve FAST gibi sistemler de clearing mantığıyla çalışır.
Clearing, fintek sözlüğü içerisinde her tür dijital ve geleneksel finansal işlemin arka planındaki görünmeyen omurgayı oluşturur.
İşlem güvenliğinden şeffaflığa, likidite yönetiminden regülasyona kadar birçok alanda kilit bir rol oynar.
